Motovdem Santosa!
Nedjo OsmanMire gudle amalalen neve vi phurane, save man pendjarden mire avgo djivdipasere paramicaja savo cidingjum akale gazetate the hramonav.Bibahtake me sem musaj akanaske the chinavav goja mlri paramicin vi the kochakerav thumen the ulaven mancar miro santo (TISINA) savi djivdisardem la mire misafiripaja ano Ausvic, vi kaj si gava isto kotor thari miri paramicin.
Ov saste so tumenge kerel laches miri djivdipasi gilji vi kaj adjaren the motovav panda tharo miro suno, sar djav sine ponaodoriga vi save dromende nakljum.
Ano avgust gava bersh sijum sine ano misafiripa ano Krakao vi Ausvic.
E Manifestacija ano Ausvicu palo anav "Dik VI MA Bistar - Look and Dont ForgetGova miro misafiripa mange achilo kanachi majbaro, vi shaj motovav kaj manush sal the djanel palo shunipa vi drabaripa tharo Ausvic vi so ulo ano gova karalunko si sal jekh kotor tharo gova chachipa, chucho djanipa the shaj haljovelpe e duk vi bibaht gole djungalibastar. The na dikljan vi the na shundjan e Ausvic the jakenca vi kanenca , chi shaj ovel thut e chachuno chachipa.
Mashaktemutni thej therne Romengi vi e partnero "Therype" organiziringe tharo 24.Julo dji e 04.Avgusto ano Zivec,Krakovo vi Ausvic manifestacija "DIK VI MA BISTAR - phalo bipisteripen ano Genocido(samudaripen) upro Roma ano dujto maripen. Ano foro Zivec sine ikerde nekobor aktivitetora phalo Romano ARTO, kote so me ikerdem Teatarsko Worsop therne romenca thari Makededonija,Albanija vi Germanija.Phal gova ano Krakovo resle 400 therne Roma vi bi Roma tharo 31.Juno dji e 04.Avgusto kote so ikerelpe sine seminarora phalo Holokausto Romano -PARAIMOS - vi antiziganizmo ani Evropa, a me motovdem thari Romani Kultura sar shaj djal mamauj e Diskriminacija. Sar majbut so achilo mire gndipaste si e 02.Avgusto savo sine sine e sherutni manifestacija ano Auschwitz - Birkenau sar dive bibisteribaso ano Genocido upro Roma. E ciljo sine e 02.Avgusto. the rodelpe tharo sa e rashaje the motovelpe oficijonalno sar Romano Genocido.
Miro misafiripa ano Auschwitz - Birkenau, chi shaj panda dlgo vrjama, ja nikana the shaj ola bistrav.
Gova si majbaro Romano limori.
Gova si limori savo ni dikelpes a haljovelpes, soske si sakote trujal amende.
Dji kana pires situt haljovipen kaj pires upro lende.Sa so astares situt haljovipen kaj si von gova, kaj shunen thut , kaj diken thut , vi ni cidenpes.
Nedjo Osman ano AusvicGava so me motovav naj poezija, gova sine miro haljovipen, kana bi penav sine kaj si duk, bi ovel sine hari.
Pharo si the oves odoriga vi the pires phalo gova dlgo drom-ALEJA-, the tegjoves mashakaral duj blokora logorora barakenca, save ulaven sine e pandlen tari jekh rik ja aver rik, save eke rigate ka oven gola so shaj ka achon djivde vi tari aver rik so ka oven mudarde.
The tergjoves ano mashkar gole buhle taneste, gole mule Foroste, kote so naj neboderora, bare kera vi vordonora, kote so sal chiriklen shaj shunes,
kote so puches thut vi konik ni iril thuke vorba.
Kas sile hako the mudarel manushe? Sar shaj manush manushe the mudarel?
Sar shaj asavko manush sar e Adolf the bijandjovel, manush savo sine kanchi a ulo sa vi nasalgja sa.
Sar shaj sine the mudarel odobor milionora Bibolden vi Romen, vi konik chi shaj sine gova the achavel - Konik naj the penel SOSKE.
ROMA PANDLE ANO AUSVIC 
MENIJE MUDARDEGO ANO AUSVIC
Konik ni motovel ni avdives kana motova tharo Romano puchipa.
So si gova majgaravdo vi majfascinatno kana rese ano gova than, vi kana diken trujal thumende, naj kanchi darake, naj kanchi so shaj anel thut dji ko chadipen, ja the nashale ti godi ja the pere tele, KANCHI.
Gote ka diken peravde barake vi nesave save tergdjoven panda, kerpichora-cigle-bara,char savi ni kerol thuke kanchi, sakote purane tejora, zeleno char vi perdo kashta save motoven pes Birke, palo so e than motovde Birkenau.
Gova kash si sakote, shudjarel tumen ple balavajasa vi djal palo tumende a chi shaj haljoves sar, vov sal arakel tumen tharo zoralo kam, savo sasti vrjama bilavel tumen, vi thumen ni djanen sili gova theri ili asva tavden.
So si gova chachuno paro ano gova mulikano Foro, e SANTO - tisina- voj si majbari, majzorali,majpari vi majdukavni.Gova SANTO motovel, voj penel tumenca, pal sal kana djanen chache kote sijen, ako haljoven kaj gole taneste kote terdjoven,diken,piren, ulo majbaro manushikano djugalipa.
Ote djivdin sine manusha save na sine olen alava, sine olen gende-numerora, save e maro vi pani diken sine ano suno sal the shaj djivdisaren, manusha save sine eksperimentora.Gav mulikano foro, sine jek bari labaratorija nasvale exspertenge save sasljaren sine plo murshipa.
Gova SANTO si darake vash gala djanipa, gala fotosora, vi kaj milja Roma vi Bibolde ko jekh dive sine mudarde ko gola 5 krematorijuma save sine kerde ano Auschwitz - Birkenau
Nikana naj the bisatrav gova SANTO savi andjaman gola 10 arija, the na motovav jekh vorba..Sijum sine laloro sar vi von.
Von si mule, von si lalore, ko lengo anav motovel e SANTO.
A me ola shundjum, vi goleske ola naj the bistrav nikana.
ROMA PANDLE ANO AUSVIC 
GONE MUDARDEGE ANO AUSVIC
Phalo mlo iripa kere arakljum ko jekh informativno portalo vi drabargjum e paramicin e Rudolf Heseskere chajaki , manush savo projektiringja vi kergja e logoro "Ausvic" -
Birgit si e chaj e Rudolf Heseski, komandanto e Ausvicesko, savi jekh kotor tharo plo cajoripa djivdisarda ano gova than, ano gova nacistikano logoro mudaripaso.
Ohtovardesh bershengi Birgit djivdil akana ko plo ker ki Amerika.Sakoja rach, voj panda sovel bi darakere sunesa soske terdjovel e fotosi lakere mangle dadeski ano duvari kote voj sovel.Vov sine najlacho manush ani lumnja. Sine but gudlo manca, penel avdives e Birgit.
Gova " majgudlo manush ani lumnja" kergja e Ausvic, kerdja e gasne komore vi kerdja tharo gola purane barake ki Polska ki jekh mashina mudaripase save shaj the kosel djivdipa 2.000 manushengo phalo sahati. Dji e agor e Dujto lumnjakere maribase , ote sine mudarde 1,1 miliono Bibolde, vi kori 20.000 Roma vi deshengere miljenge polsko,rusko politikane pandle djene.
Gijal sar so sine e Birgitako dat sine jekh tharo majbaro masovno djeno so mudardja ani istorija.
Vov sine musaj gova the kerel! Daraven sine ole the na kerdja! Motovel e Birgit, voj goleste pachal, voj ka delpe godi ano plo dat sal ano lache bucha, sar kana han sine maro kupatane, sar drabarel sine oleke paramica e " Ivica vi Marica" vi sar lasa vi lakre pralenca kelel sine peske ani avlin.
Phalo sa gova so diklem vi djivdisardem gola divesa ano Ausvic drabarav e Birgitako motovipa ple dadestar " kaj si majlacho manush ani lumnja" vi kaj drabarel sine olake kana han sine maro e paramicin "Ivica vi Marica" .
Shaj e Birgit ni delpe godi soske sine cikokori, sar voj motovel akana, pal voj avdives djanel - kaj lengo kelipa ani avlin sine mashakr e Ausvic kote so e familja Hes djivdil sine ano 1940-1944 bersh. Von shaj sine the diken e barake kote so djivdin sine e pandle vi the dikel e krematorijumora.
HESSE TRUJAL E SS OFICERONCA 
E FAMILIJA HESE
Sar shaj ovelpe manush vi ma the ovel ola lach anglo plo djivdipa vi anglo peste vi the motovel asavke vorbe vi gndipa asavke eke manusheske savo mudardja milionora manushen, odobor djivdipa, mudardja sune,chavorikani losh, milionora sune,maglina. Vi trujal sa gova e Birgit shaj ple mostar ikalel gola vorbe kaj lako dat sien jekh tharo majlache manusha ki lumnja. Na sine li odole mudarde chavoren jekh dada save kamen sine olenge the drabaren paramica phalo maro. Phal von gova ni djivdisarde the djanen ko si e "Ivica vi Marica".
Bibahtake sar si dukavno the oves asavko manush vi the ove bijando sar asavko, shaj naj lacheste mandar the motovav asavke vorbe, phal puchaman sili lacheste e Birgit the motovel gola vorbe vi the na ovel ola ni hari lach,duk gole milionore mudarde djivdipenge.
Pal mamuj gava bigodjako Birgitako motovipa, gola divesa ano Krako pendjardem eke manushe savo djivdisarda e Ausvic.
Vov penelpe Zoni Vajs.
Zoni Vajs savo djivdisarda e AusvicSa dji kana jekh dives sabajle pijas sine amari kafa e Zoni motovdja mange pli paramicin.
Vov cidindja pliparamicin vorbasa, miro Del si parovdo ano Ausvic. E Vajs si manush savo sine ole baht the nashel anglo nak e Holokausteske vi Ausviceske, sine ole sal efta bersh kana ki kedin ple familijasa sine deportirime ano logoro.Gova dives nashalgja plo suno. Phal e Vajse chalavgja e baht the iril tharo drumo e djugalipase, phal na vi leski dajke,pralenge,penjenge sa sine mudarde ani gasno komora ki rach e 2 vi 3 Avgusto 1944 bersh.
E Vajs sine ckno phal delpe godi lacheste, delpe godi ano askerenge menije, chizme, delpe godi kana e makina,pampuri ingadja leskre familja ano meripa, delpe godi ano gad savo inagrel sine leski phen. E Vajs delpe godi ano 1936 bersh kana sine e Olimpisko kelipa ano Berlin, penel kaj sine daravni vrjama vi kaj e nacistora kana diken sine ano droma e Romen vi Sintoren kaj si mashkar avera manusha oven sine sar deline. Von panden sine olen a phal gova cidingje the inagren olen ano koncentaciono logoro.
Anglo 1935 bersh e Romen vi Sintoren palden sine olen sar kriminalcora, kana cidingje the hramon ple nacistikane kanunija tgani palden sine amen ki kedin e Biboldenca,penel e Vjajs.Kana cidingja e Dujto lumnjako maripa, e manushen chiven sine ano kamionora muken sine olenge gaso vi gijalte mudaren sine olen.Phal gava proceso sine harneste soske djal sine but pohari, soske eke kamioneste kidel sine sal tharo 30 dji e 40 manusha.Phal gova kerdje e sistemo Holokaust the shaj mudaren pobare gendo manushen.
Gava e Vjas motovel dukavne krlesa vi pabarel e cugara phali cigara. Da man godi sar avdives kana shelengeren Romen vi Sintoren chiven sine ano makine-pampurora-vozora ,trujal sine e askerija. A amen sal dikas sine amen, miro dar sal rodel sine mire jaka, miri daj asal sine kana dikel sine man gijal gudleste so chi shaj nikan the bistrav a e asva thergoven sine olake ko chamja sar the pene lepime. Siman panda traume vi gova si normalno, chi shaj gova bistrelpe, nikana.
Vajs penel, kaj sakova drom bichalel davije e ternege the putren ple jaka vi the na bistren haja tragedija Holokaust-Paraimos, the shaj ma the ovel panda jekh drom.
1943 bersh e Hitler ulo lideri vi e manushenge vov sine simpatichno, e manusha tgani ni diken sine ple nakestar podur, phal von ano gova dives ule jekh djungale sar vi vov.
Ko agor me puchibaske e Vajs puchljaman sile man dat, sili djivdo , sine li vov ano maripa vi so ka inagarav manca tharo Ausvic.
Me motovdem leske, va siman dat vov si djivdo, sine ano maripen, sine partizani. Motovdem leske kaj mo dat si avdives jekh bibahtalo partizani, vi kaj barilem vi me e paramicendar taro maripen, kaj miro dat sakoja rach anglo sovipen motovel sine amenge taro maripen.Sakova drom ko agor motovel sine, kaj chi shaj bistrel kana perel sine e rach shunel sine sakova drom e SANTO.
Ko agor vakergum leske tharo Ausvic kaj ka ingarav manca e SANTO vi kaj avdives haljovav me dades soske vi vov chi shaj sine the bistrel e santo savo sunel sine kana perel sine e rach.
Neđo Osman
Nedjo Osman ano Ausvic"DIK VI MA BISTER"
Dikljem vi chi shaj bistrav
dikljem e tejora save dukaven
dikljem e bara ratvale
dikljem e lole luludja
sa si lolo
vi e pani si lolo
vi e santo si lolo
Dikljem vi chi shaj bistrav!
Neđo Osman
